سری تمدن (Civilization) همواره یکی از محبوب‌ترین بازی‌های استراتژیک در سبک 4X است که روزانه توسط هزاران کاربر از سراسر جهان بازی می‌شود. آخرین نسخه این سری Civilization 6 است که در صدر پربازی‌ترین بازی‌ها در پلتفرم استیم قرار دارد، اما جالب است بدانید که تمدن 5 نیز پا به پای تمدن 6 در فهرست پربازی‌ترین‌های استیم قرار دارد و این نشان می‌دهد که بازیکنانی هستند که تمدن 5 را به تمدن 6 ترجیح می‌دهند و آن را جذاب‌تر می‌دانند. در این مقاله از استراتژیک کلاب، می‌خواهیم به دلایل این اختلاف میان بازیکنان سری تمدن بپردازیم و با بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های دو بازی، بهترین را انتخاب کنیم.
بازی‌های استراتژیک جدیدتر در هر سری اغلب عناوین پیشین خود را کنار می‌زند و به بازی قالب میان طرفداران تبدیل می‌شود، اما در خصوص سری تمدن و تمدن 5 چنین چیزی برقرار نشد. تمدن 6 در زمان انتشار و حتی پس از عرضه‌ی دو دی‌ال‌سی بزرگ تا مدت‌ها نتوانست بر اساس میزان تعداد بازیکنان از تمدن 5 پیشی بگیرد و می‌توان با اطمینان گفت که تمدن 5 تا 2 سال بعد از عرضه‌ی تمدن 6 همچنان پربازی‌ترین و محبوب‌ترین در میان بازیکنان بود. اکنون در زمان نگارش این مقاله، تمدن 6 حدود 40 هزار بازیکن فعال و تمدن 5 حدود 11 هزار بازیکن فعال دارد که البته اکنون با گذشت سال‌ها از زمان انتشار تمدن 6 و عرضه‌ی چندین دی‌ال‌سی برای آن چنینی آماری تعجب‌برانگیز نیست.
همان‌طور که گفته شد، در حالی که تمدن 6 اکنون با اختلاف فاحشی در زمینه تعداد بازیکنان از تمدن 5 پیشی گرفته است، اما واقعیت ماجرا این است که تحقق پیدا کردن این امر مدتی برای تمدن 6 طول کشید. پس اکنون سوال این است که دقیقا چه چیزی در وهله اول به تمدن 5 چنین برتری و جذابیت قابل توجهی داد؟ تمدن 5 اولین بار در سپتامبر سال 2010 میلادی عرضه و با تحسین جهانی منتقدان روبه‌رو شد. بر خلاف ادعاهای نادرست مبنی بر مورد استقبال قرار نگرفتن تمدن 5 در زمان عرضه، رسانه‌ها در آن زمان امتیازی بالاتر از 90 از 100 به این بازی دادند. با این حال، درست مثل تمدن 5 و 6، در آن زمان بین بازیکنان میان تمدن 5 و 4 اختلافی درگرفته بود چرا که تمدن 5 تفاوت آشکاری با تمدن 4 داشت و تمدن 5 از نظر گیم‌پلی مسیری کاملا منحصر به فرد را در پیش گرفته بود. با این حال، بازیکنان در نهایت از آن عبور کردند و به تجربه تمدن 5 پرداختند، موردی که برای تمدن 6 نیز در نهایت اتفاق افتاد.
استودیو سازنده‌ی سری تمدن طی چند سال پس از عرضه‌ی تمدن 5، با انتشار دو دی‌ال‌سی ویژگی‌ها و مکانیسم‌های بازی را گسترش و به ویژگی‌های دیپلماسی، مذهب و فرهنگ بازی شاخ و برگ داد، به طوری که با این دو دی‌ال‌سی، بازی تمدن 5 عملا به یک عنوان کامل و گسترده در سبک 4X استراتژی تبدیل شده بود که می‌توانست تا ساعت‌ها هر کسی را در خودش غرق کند. پس از آن در سال 2016 میلادی بازی تمدن 6 از راه رسید و اگرچه در زمینه امتیازات کمی ضعیف‌تر از تمدن 5 ظاهر شد، اما همچنان موفق شد که امتیاز فوق العاده‌ای از طرف منتقدان کسب کند. با این حال، طرفداران چندان به سادگی این افت امتیاز را نادیده نگرفتند و تحت تاثیر این امتیازات قرار گرفتند.
بر خلاف تمدن 5 که گیم‌پلی و نقشه بازی را نسبت به عناوین پیشین به طور کلی تغییر داد، تمدن 6 این‌گونه نبود و تقریبا همان گیم‌پلی و نقشه مشابه را حفظ کرده بود. با وجود اینکه تمدن 6 در زمان عرضه از نظر محتوا نسبت به تمدن 5 برتری داشت، اما توسعه‌دهندگان در ساخت تمدن 6 دست به تغییر یا حذف ویژگی‌های اساسی‌ای داده بودند که در تمدن 5 وجود داشت. مانند سازمان ملل متحد یا سیستم تجاری مناسب که دو ویژگی بسیار مهم و جا افتاده در تمدن 5 بودند. بازی تمدن 6 در مجموع در زمان عرضه یک بازی زیبا‌تر با یک سیستم منطقه‌ای تازه و سیستم مذهبی کاملا پخته شده بود، اما همچنان در مواجه با عنوان پیشینش یعنی تمدن 5، دارای کمبودهای فراوان بود.
تمدن 6 در زمان عرضه اگرچه عنوان جدید و تازه‌ای بود، اما در مقایسه با تمدن 5 ضعف‌های فراوان داشت، به خصوص اینکه عنوانی بود که از نظر گرافیکی حالت انیمیشنی به خود گرفته و تغییری هم در گیم‌پلی کلی بازی ایجاد نکرده بود. این مشکل بازی دقیقا در زمان عرضه گریبانش را گرفت چرا که توسعه‌دهندگان تصمیم گرفته بودند که بازی را با قیمت 40 یورو برای فروش قرار داده بودند و این در حالی بود که در آن زمان، بازیکن می‌توانست تمدن 5 را با تمامی دی‌ال‌سی‌هایش به قیمت 10 یورو خریداری کند. ممکن است بگویید که در جامعه ما ایرانیان که بیشتر بازی کرکی مطرح است قیمت بازی‌ها چندان مهم نیست، اما مطمعن باشید که این مسعله از اهمیت زیادی برای جامعه خارجی برخوردار بود که نمی‌خواستن برای بازی ناقص و پرمشکلی همچون تمدن 6 قیمتی چهار برابر تمدن 5 با تمام دی‌ال‌سی‌هایش بدهند.
در واقع همه چیز ساده است، هیچ یک از ما دوست نداریم که بابت چیزی که هیچ تغییر به خصوصی ندارد و عملا یک نسخه ضعیف آپدیت شده از عنوان پیشینش است هزینه چهار برابری پرداخت کنیم. این یکی از دلایلی بود که تمدن 6 در زمان عرضه چندان موفق ظاهر نشد و مورد استقبال گسترده کاربران قدیمی که طرفدار دوآتیشه تمدن 5 بودند قرار نگرفت، زیرا آن‌ها بازی را بالاتر یا حتی هم‌سطح تمدن 5 نمی‌دیدند و آن را نسخه ضعیف‌تر تمدن 5 می‌دانستند که قطعا ارزش خرید یا حتی وقت گذاشتن برایش را نداشت.
تمدن 6 در مقابل تمدن 5
تغییراتی که خود تمدن 6 بر گیم‌پلی بازی نسبت به 5 اعمال کرده بود، خود دلیل اصلی نارضایتی بازیکنان بود. بالاتر از مکانیسم‌های جدید و بازسازی شده، برخی تغییرات اساسی در تمدن 6 بود که مخالفت‌ها را برانگیخت چرا که برخی از این تغییرات در تضاد با گیم‌پلی‌ای بود که بازیکنان انتظار دیدنش را داشتند. برای مثال، توسعه‌دهندگان برای مکانیسم رشد و شکل‌دهی تمدن در نسخه 6 این بازی، آن را از غذا در تمدن 5 که بر تنظیم رشد تمدن شما تاثیر به‌سزایی داشت به مسکن و امکانات رفاهی تغییر دادند، چیزی که به طور قابل توجهی توانایی بازیکنان برای گسترش تمدنشان را دست خوش تغییر کرد.
از طرفی دیگر، در تمدن 5 کسی که بیشتر از سقف تعیین شده اقدام به ساخت شهر جدید می‌کرد، پنالتی‌های منفی‌ای شامل حالش می‌شد که به جای سودمند بودن به ضرر بازیکن می‌شد. این یک استراتژی اساسی و مهم در تمدن 5 بود که در تمدن 6 دیگر وجود داشت. در تمدن 6 بازیکنان همه ملیت٬ها می‌توانستند از همان ابتدا بدون جریمه‌ی به خصوصی اقدام به ساخت شهرهای جدید کنند. این باعث شد که کشورها در بازی از داشتن چند شهر کلیدی در تمدن 5، به داشتن ده‌ها شهر کوچک بی‌اهمیت در تمدن 6 کشیده شوند که این ویژگی چندان مورد رضایت بازیکنان نبود.
مکانیسم و فلسفه ملیت‌ها در بازی تمدن 5 تفاوت‌های بین هر امپراتوری را برجسته‌تر می‌کرد، از امتیاز ثابت 20 درصدی مصری‌ها در زمینه ساخت و ساز ساختمان‌های شگفت‌انگیز گرفته تا امتیاز حرکت سریع‌تر انگلیسی‌ها در زمینه واحد‌های دریایی. در تمدن 6، مصری‌ها 15 درصد امتیاز مثبت در زمینه ساخت و ساز می‌گرفتند که شبیه به عنوان پیشین بود، با این تفاوت بزرگ که این امتیاز تنها در نزدیکی رودخانه‌ها و دریاها اعمال می‌شد که اگرچه وفادار به تاریخ است، اما با 90 درصد رویه بازی جور در نمی‌اید. انگلیسی‌ها تیز در تمدن 6 یک امتیاز مثبت به درد نخورد در زمینه مناطق باستانی گرفتند که تنها در اواخر بازی اهمیت داشت، هر چند در آن موقع هم ممکن است تفاوت چندانی ایجاد نکند.
تمدن 5 واقعا در زمینه خاص کردن تمدن‌ها بهترین بود. ونیز در تمدن 5 بهترین مثالی است که برای توصیف این خاص بودن می‌توان گفت. ونیز در تمدن 5 منحصر به فردترین و تمدنی متفاوت است که تنها می‌تواند یک شهر در طول بازی داشته باشد و امکان ساخت یا تسخیر شهرها را ندارد. این یک چالشی است که بازیکن از آن نهایت لذت را می‌برد چرا که اگرچه گسترشش محبوب است، اما بازی در تمدن 5 سود تجارت شما را دوبرابر کرده است که به شما اجازه می‌دهد که بتوانید با ذخیره پول، شهرهای آزاد را بخرید.
در بازی تمدن 5، کیفیت بر کمیت ارجحیت دارد و شهرسازی بسیار لزوما به معنای پیشرفت و پیروزی شما در انتها نیست. ونیز در تمدن 5 مثال خوبی برای این موضوع است. این کشور می‌تواند با همان یک شهرش بسیار پیشرفت کند و با تمدن‌های دیگر که با پنالتی‌های مربوط به کشورگشایی دست و پنجه نرم می‌کنند در یک سطح قرار بگیرد. در واقع، فرق یک بازیکن خوب و یک بازیکن بد به لطف این ویژگی‌ها در تمدن 5 مشخص می‌شود، اما در تمدن 6 این‌گونه نیست. فرق زیادی بین کشورها در تمدن 6 وجود ندارد و بازی بر خلاف تمدن 5 بر کمیت تمرکز دارد تا کیفیت. کسی که کمتر شهر بسازد شکست می‌خورد و بالعکس، کسی که شهرسازی زیادی داشته باشد در نهایت پیروز می‌شود.
بسیاری این انتظار را از توسعه‌دهندگان تمدن 6 داشتند که این چنین تمدن‌ها مانند ونیز با چنین قابلیت‌هایی در نهایت در قالب یک بسته‌الحاقی (DLC) بیایند و بازی را تکمیل کنند، اما چنین چیزی هرگز اتفاق نیفتاد. به جای آن، توسعه‌دهندگان به انتشار دی‌ال‌سی‌هایی پرداختند که اساسا جز نیروها و ساختمان‌های یکسان که فقط کمی شکلشان تغییر کرده بود، چیز دیگری برای اراعه نداشتند و به قیمت بسیار بالایی هم به فروش می‌رسیدند. در زمان نگارش این مقاله، دی‌ال‌سی‌های بازی تمدن 6 به اندازه‌ای رسیده‌اند که بازی اساسا بدون دی‌ال‌سی خالی محسوب می‌شود.
پادشاه سبک 4X استراتژی
طولی نکشید که مدتی پس از عرضه‌ی تمدن 6 و اولین بسته الحاقی آن، توسعه‌دهندگان اقدام به توقف پشتیبانی از تمدن 5 کردند. تمدن 5 اگرچه در حال حاضر قابل خرید است و می‌توان آن را به صورت آنلاین بازی کرد، اما بازیکنان با هدف داشتن محیطی پایدارتر برای بازی‌های آنلاین تصمیم گرفتند که علیرغم میل باطنی‌شان، به تمدن 6 مهاجرت کنند. لبته روند مهاجرت بازیکنان از تمدن 5 به تمدن 6 بر موارد دیگری وابسته است و این موضوع صرفا دلیل اصلی نیست. تخفیف‌های فوق العاده‌ی تمدن 6، رایگان شدن آن در فروشگاه‌هایی مانند اپیک استور و محتوای بیشتر با توجه به تعداد بالای دی‌ال‌سی‌ها، باعث شده است که بازیکنان به سمت تمدن 6 کشیده شوند.
تمدن 6 در حال حاضر به لطف دی‌ال‌سی‌ها و بسته‌های الحاقی season pass خود که محتوای فراوانه به بازی آوردند، در صدر پربازیکن‌ترین بازی در سری تمدن قرار دارد و تمدن 5 علیرغم حکمرانی چند ساله‌اش بر این بازی پس از عرضه، در جایگاه دوم و در زیر تمدن 6 قرار دارد. تمدن 6 شاید عرضه‌ی نه چندان موفقی داشت، اما به لطف محتوای فراوان و تخفیف‌های بسیار، در نهایت موفق شد بازیکنان را به سمت خودش جلب کند. تمدن 5 همچنان پربازیکن است و بسیاری قصد دل کندن از آن را ندارد. به همین دلیل است که نمی‌توان با قطعیت گفت که کدام یک از دیگری بهتر است، اما چیزی که واضح است، این است که میراث تمدن 5 به اندازه‌ای بزرگ و ریشه‌دار است که تنها یک نسخه جدیدتر از سری تمدن یعنی تمدن 7 می‌تواند در نهایت از میراث تمدن 5 پیشی بگیرد.
